De opmars van grote zoogdieren

Het afgelopen jaar trokken we met z'n allen massaal de natuur in. Vaak genoodzaakt om dit in eigen streek te doen door de beperkte maatregelen als gevolg van de coronapandemie. Het werd voor velen een nieuwe uitlaatklep om even te ontsnappen aan de dagelijkse sleur. Dat er zoveel gewandeld is, vertellen ook de vele waarnemingen van diersoorten, die opmerkelijk meer waren dan andere jaren.

We zijn ons bewuster geworden van het leven rondom ons en zo slecht is dit niet. Want steeds vaker wordt ons land bezocht door grote wilde zoogdieren die we sinds jaren niet meer zagen en waarvan men zelfs dacht ze ook nooit meer zouden te zien krijgen. Door hun nog kleine aantallen, vallen ze in onze natuur nog niet meteen op. Maar dankzij heel wat cameravallen die dierenliefhebbers ophangen, konden we het voorbije jaar de terugkeer van een aantal opmerkelijke soorten waarnemen. Een teken dat onze natuur er zich opnieuw toe leent om zich te vestigen.

Onverwachts bezoek wolf

De terugkeer van de wolf Bij de terugkeer van grote zoogdieren naar onze streken, haalde de wolf het vaakst het nieuws. Wat door vele met open armen werd verwelkomt en bij andere een ravage aanrichtte bij het vee. De meningen zijn verdeeld maar toch is de komst van de wolf een grote verrassing. Het is sinds de eerste helft van de 19de eeuw geleden dat de laatste wolf werd gezien en genadeloos gedood werd. De populatie ging vanaf dan snel bergaf en werd teruggedreven tot het voormalige Oostblok en de berggebieden van Italië, Spanje en Portugal. Om het uitsterven van de wolf tegen te gaan, worden ze sinds 1982 beschermd en gezien als bedreigde diersoort.
Maar sinds 2015 is er een eerste individu gespot in Nederland en volgde België in 2018 met wolf August die samen met Noëlla in 2019, net zoals in Nederland, ook het eerste wolvennest kreeg met vijf welpen in Vlaanderen. Helaas zijn veel leefgebieden nog verbonden met onveilige oversteekplekken waardoor een aanrijding onvermijdelijk is. Twee vrouwelijke welpen stierven in dat zelfde najaar en een derde mannelijke welp werd aangereden maar overleefde het. Sinds september 2020 is het meerjarig actieplan van kracht om leefgebieden van wilde dieren op een veilige manier met elkaar te verbinden. Het is een eerste stap om populaties van bedreigde diersoorten zoals de wolf, in de lage landen te houden. Ondertussen vond ook wolf Akela een metgezel in de Hoge Venen en mag Wallonië hopelijk binnenkort ook zijn eerste roedel verwachten.

De populatiegroei van de otter

Otter in opmars Tijdens de jaarwissel 2020 werd met een cameraval een otter gefilmd in de streek Durme en Moervaart Vallei in Oost-Vlaanderen (België). Ook in Blaasveldbroek (Antwerpen) en Wallonië kwamen waarnemingen binnen. Nochtans dacht men dat de soort sinds 1980 was uitgestorven in Vlaanderen. Maar in 2012 werd de otter opnieuw gezien in Antwerpen en Limburg en is de populatie terug in opmars. De otter zijn aanwezigheid wordt op de voet gevolgd door een breed netwerk cameravallen en door spraints via meetnetten (type uitwerpselen). Net zoals bij de wolf is het van belang om de otterpopulatie een handje te helpen bij de groei. Aandachtspunten zijn o.a. het herstel van de natuurlijke rivierdynamiek, terugdringen van zeer hoge concentraties aan polluenten in vis (schadelijke stoffen als zware metalen en pesticiden), streven naar een rijke visstand en het uitvoeren van ontsnipperingsmaatregelen om verkeersslachtoffers te vermijden.

Terug bevers over heel België

Populatiegroei bij de bever Sinds 2000 is de bever opnieuw waargenomen in België. Hij vindt het hier zo goed dat de bever tot begin vorig jaar in bijna alle provincies was gespot. Enkel West-Vlaanderen ontbrak nog op het lijstje. Maar door onze vele natuurwandelingen aan het begin van de pandemie, werd ook daar de eerste bever waargenomen in de Brugse binnenstad rond maart. De bever verdween van de kaart in 1848 waardoor de terugkeer bij alle dierenliefhebbers alleen maar kan worden toegejuicht. Ze doen het zelfs zo goed, dat het aantal blijft stijgen. De kans dat je binnenkort eentje zal tegenkomen, wordt alleen maar groter.

Bescherming van het edelhert

G Edelherten in België en Nederland rote in het wild voorkomende zoogdieren lijken voor de lage landen een 'ver van ons bed' droom. Toch is er een groeiende populatie in opmars van een imposante soort rond het noordoosten van Limburg (België) en Nederland: het edelhert. Door het geringe aantal van zijn natuurlijke vijand (de wolf en de lynx) blijft het aantal van een 30 tal dieren steeds groter worden. Ze leven verspreid in verschillende groepen rond de taalgrens waarbij ze al graag eens wisselen tussen beide landen. Ook aan de comeback van het edelhert wordt er gewerkt, met voornamelijk aandacht voor het principe 'lerend beheren'. Dit systeem is ontwikkelt in Nederland en is ook in België van kracht. Het doel is om het edelhert de kans te geven zich uit te breiden waarbij er vanuit de praktijk wordt gekeken naar hoe dit verloopt, welke knelpunten er zijn en welke maatregelen er moeten getroffen worden.

De grootste verrassing

Lynx maakt zijn comeback Het edelhert kan zich momenteel nog zorgenloos voortplanten door de grote afwezigheid van de wolf en de lynx maar tot ieders verbazing werd ook vorig jaar het eerste bewijs van de lynx zijn aanwezigheid opgenomen met een wildcamera. De beelden komen uit de Belgische Semoisvallei en tonen een volwassen individu in uitstekende conditie. De lynx verdween een 100 jaar geleden uit onze streek waarna er vanaf 1990 opnieuw vermoedens waren over de aanwezigheid van de lynx. Daar hij zich na 2007 niet meer op camerabeelden heeft vertoont, ging het hier waarschijnlijk om lynxen die het land doorkruisten. De lynx stelt hogere eisen aan zijn omgeving dan de wolf. Eens ze zich vestigen, kan het nog even duren voor iemand de eerste spot want lynxen leven graag verborgen. Ook Nederland wacht geduldig af op zijn komst. Een terugkeer zou betekenen dat de natuur hier weerbaarder en sterker is geworden.

De ontdekking van de eeuw

Geduldig wachten op de eerste goudjakhals Nooit eerder is in ons deel van Europa een goudjakhals gespot maar sinds september 2020 werden 6 schapen doodgebeten in het Duitse Kranenburg, vlakbij de Nederlandse grens en ter hoogte van Nijmegem. De dader was geen wolf zoals men eerst aan nam maar een mannetjes goudjakhals. Vanaf dan ging het snel want dat zelfde jaar werd er in oktober voor de derde keer één opgemerkt binnen de Nederlandse grenzen. Zijn komst naar België wordt voorspeld, aangezien de goudjakhals dezelfde route volgt van wolf Naya, Roger en Noëlla die uiteindelijk ook vanuit Duitsland Nederland binnendrongen om zo tot België te komen. Interessant bij hun aankomst zal zijn hoe de relatie tussen de wolf en de vos is. Wolven verjagen jakhalzen en samen zijn ze geen vrieden van de vos. Alle drie lusten ze schapen, maar de meeste aanvallen worden verwacht van de wolf en jakhals. Hoe de drie met elkaar zullen samenleven, blijft tot de komst van de goudjakhals nog een raadsel.