Vleermuizen: weetjes en tips om ze te helpen

Vleermuisliefhebbers kunnen op 25 en 26 augustus opnieuw hun hart ophalen tijdens één van de activiteiten van de Nacht van de Vleermuis. Het is ook een kans voor jong en oud om meer te weten te komen over dit fascinerend diertje! Je kan op meerdere locaties terecht voor een nachtelijke speurtocht met een batdetector.

Er hangt nog steeds een negatieve en mysterieuze sfeer rond vleermuizen en er wordt ook wel gezegd dat ze bepaalde ziekten verspreiden. Veel heeft te maken met hun nachtelijke activiteit en het beeld rond Halloween waar vleermuizen worden gebruikt om mensen angst aan te jagen. Ook in films zoals Batman en Dracula krijgt de vleermuis een slecht imago. Niets is echter minder waar, vleermuizen die hier voorkomen zijn eerder teruggetrokken van aard en zullen enkel bijten als ze bedreigd worden, zoals vele andere dieren. En ze vliegen ons zeker niet in de haren!

Watervleermuis

Vleermuisweetjes

Wist je dat vleermuizen de enige vliegende zoogdieren zijn? Hun jongen worden dus levend gebaard en komen niet uit een ei zoals bij vogels het geval is. Ze behoren tot de handvleugeligen en zijn voorzien van een vlieghuid tussen de vingers van hun poten en staart. De grootte kan variëren van een 3 tal cm tot vleermuizen met een spanwijdte tot maar liefst één meter. In onze contreien leven eerder kleinere soorten, waaronder de dwergvleermuis, de meest voorkomende soort.

Vleermuizen zijn één van de oudste diersoorten op de planeet en bestaan al veel langer dan de mens. Er zijn fossielen gevonden van het Eoceen die zo’n 60 miljoen jaar oud zijn. Nu komen ze bijna over de hele wereld voor, behalve op de poolgebieden. In totaal zijn er zo’n 1000 soorten gekend. In België en Nederland leven een 20-tal soorten, waarvan 17 in Vlaanderen. Hiervan zijn maar liefst 13 soorten ernstig bedreigd. Door menselijke ingrepen is hun leefgebied verstoord, maar ze durven ook wel ten prooi vallen aan een torenvalk of een uil die 's nachts foerageert. Vleermuizen en hun verblijfplaatsen zijn wettelijk beschermd en het is verboden ze te vangen of te bestrijden.

Rhinolophus hipposideros - kleine hoefijzerneus Omdat vleermuizen zwakke poten en grote vleugels hebben, is het voor hen lastig om recht te zitten. Ze kunnen zich ook nauwelijks over de grond verplaatsen. Ondersteboven hangen is veel makkelijker. In rust klappen ze hun vleugels helemaal in of vouwen ze de vleugels om zich heen. Om weg te vliegen laten ze zich gewoon vallen.

Hun eetpatroon is zeer divers. Alle West-Europese vleermuizen zijn insecteneters. Hun voedsel sporen ze op door het maken van hoge geluiden tijdens het vliegen. Om hun weg te vinden in het nachtelijk duister maken ze ultrasone geluiden waarvan ze de echo met behulp van hun oren terug opvangen. Door de weerkaatsing van die echo kunnen ze de exacte locatie en vorm van het voorwerp bepalen. Deze manier van lokaliseren noemt men echolocatie. Zelfs de kleinste insecten kunnen ze op die manier opsporen. Deze hoge geluiden zijn voor de mens niet hoorbaar. Om vleermuizen te detecteren, gebruiken we een batdetector die de geluiden opvangt en converteert naar een hoorbare geluidsgolf. Ga je dit weekend op stap met één van de excursies, dan zal je zeker kennis kunnen maken met dit toestel.

Soorten vleermuizen

Vleermuizen die onder de familie van de hoefijzerneuzen vallen, maken geluiden met een constante toonhoogte dat lang wordt aangehouden. Gladneusvleermuizen gebruiken een andere vorm van echolocatie. Zij maken klikgeluiden die verschillen in toonhoogte van slechts enkele duizenden van een seconde, waarna ze wachten op de echo.

Bepaalde soorten hebben een vegetarische levenswijze en eten enkel fruit en nectar, maar er zijn toch ook enkele Zuid-Amerikaanse soorten die zich uitsluitend voeden met bloed. Vampiervleermuizen benaderen hun prooi en bijten met hun scherpe tandjes in de huid van het dier. Het bloed wordt opgelikt vanuit de wonde tot ze voldaan zijn. Vampieren bestaan dan toch echt! Van de beet zelf, ondervindt het dier weinig hinder maar hierdoor bestaat de kans op overdracht van hondsdolheid, wat jaarlijks slachtoffers maakt bij koeien.

Vleermuizen

Hoe kunnen we deze vliegende zoogdieren helpen?

Vleermuizen vervullen nuttige taken. Ze eten in de zomer per dag een kwart tot een derde van hun lichaamsgewicht aan insecten en verlossen ons van vervelende muggen en vliegen. Ook nachtvlinders of kevers staan op het menu. Omdat insecten in de winter schaars zijn, houden ze een winterslaap. Ze overwinteren meestal in gebouwen waar het koel, vorstvrij en vochtig is. In natuurgebieden worden vaak ijskelders voor hen ingericht waar een optimaal klimaat heerst. Maar wat kan jij doen voor vleermuizen in jouw tuin?

Voor vleermuizen kan je een nestkast ophangen aan een stevige boom, zuid of zuidwest gericht en bij voorkeur in de buurt van andere bomen maar wel met een vrije invliegroute. Heb je een grote tuin, hang dan meerdere nestkasten op een hoogte tussen 2.5 m en 5 m.
Zorg voor een grote biodiversiteit in de tuin en plant inheemse soorten die aantrekkelijk zijn voor insecten. Veel insecten betekenen veel voedsel voor vleermuizen. Laat dood hout liggen en ruim de tuin niet te netjes op.
Heb je een zolder die niet in gebruik is, dan kan je speciale invliegopeningen voorzien waarlangs vleermuizen binnen kunnen vliegen.
Water in de tuin is een dankbare manier om insecten te lokken en dan maak je ook kans op watervleermuizen. Het zijn echte acrobaten die over het water scheren terwijl ze vliegende insecten vangen.
Beperk tuinverlichting. Licht verstoort het leefritme van vleermuizen.
En als laatste is het ook voor deze dieren heel belangrijk om geen chemische bestrijdingsmiddelen te gebruiken. Deze middelen zijn schadelijk voor insecten en dus ook schadelijk voor de vleermuis.