Zijn jouw vaste planten klaar voor de winter?

Nu de herfst volop zijn intrede heeft gemaakt en de winter voor onze deur staat, sommen we voor jou graag nog op welke werkjes je in de tuinborder kan uitvoeren om met een rustig gemoed de winter in te gaan.

Vaste planten in de border (volle grond)

Het merendeel van de vaste planten en siergrassen die worden gekocht, komt terecht in de volle grond. Een kleiner gedeelte belandt in bloembakken of in potten. Veel mensen vragen zich af wat ze het best kunnen doen om hun vaste-plantenborder zo goed mogelijk voor te bereiden tegen de vrieskou. Om hierop een correct antwoord te geven, is het belangrijk om te weten hoe de planten overwinteren en dus de ‘ongunstige’ periode doorkomen.

IN THEORIE…Alle planten hebben een bepaalde ‘levensvorm’. Deze levensvorm is de manier waarop ze zijn aangepast aan het milieu waarin ze leven. Het was de Deense botanicus Christen Christiansen Raunkiær die een indeling maakte op basis van de plaatsing van de organen van de planten, waarbij vooral de overwinteringsknoppen van belang zijn.

Zo zijn er geofyten of kryptofyten (zij hebben ondergrondse wortelstokken zoals Anemone nemorosa, knolletjes zoals Ranunculus ficaria of bollen zoals Narcissus), hemikryptofyten (knoppen net op of onder de bodem, vaak beschermd door een pol of rozet zoals Hieracium pilosella), chamaefyten (overwinteringsknoppen maximaal 50 cm boven de grond. Dwergstruiken, kruipende planten, grasachtigen en zeggen behoren hiertoe). De overige levensvormen zijn niet van toepassing op onze vaste planten en komen hierom niet aan bod.

De verschillende levensvormen van Raunkiær

Foto: De verschillende levensvormen van Raunkiær. 1= Fanerofyt; 2-3= Chamaefyt; 4= Hemikryptofyt; 5-6= Geofyt; 7= Helofyt; 8-9= Hydrofyt.

De meeste planten in de tuinborder zijn niet-groenblijvend en zullen op dit moment van het jaar in herfsttooi zijn om nadien af te sterven. Hun knoppen bevinden zich vaak ondergronds, maar de uitgebloeide bloemstengels of het bruine blad worden best niet weggeknipt want dit geeft de plant veel voordelen in de winter. De verdroogde stegels, bladeren en andere plantendelen zorgen voor: een isolerende laag die de warmte van de bodem langer vasthoudt, tempering van hevige inslag van de regen, een betere bescherming tegen uitdrogende wind en een schuil- of overwinteringsplek voor vele insecten en andere fauna.

IN DE PRAKTIJK...Voor jouw vaste-plantenborder kan je dus best wachten tot half februari vooraleer alles af te maaien. Bij mixed-borders kan het aanzicht soms rommelig worden en dan kan je eventueel nu al maaien. Belangrijk is dan wel om niet te kort te maaien en het maaisel te laten liggen als bescherming. Door niet te kort te maaien, houden de hogere stengels het maaisel op zijn plaats bij hevig wind. In het voorjaar dien je dan een tweede maal te maaien, deze keer tot tegen de grond. Vervolgens wordt al het maaisel afgevoerd.

Er zijn taken die je op dit moment van het jaar kan doen:

Bij beplanting met veel winterse structuur kan je alle scheve en gebroken stengels verwijderen. Indien nodig kan je planten verplaatsen of verwijderen. Tot eind deze maand kan er nog worden bijgeplant.

Bij beplanting met weinig winterse structuur, beschermen de meeste soorten zichzelf relatief goed en zijn er dus weinig bijkomende maatregelen nodig. Verwijder het dood materiaal.

Overige taken, toegelaten in elk type beplanting:

Plantendelen die last hebben van schimmelziektes zoals meeldauw, kan je verwijderen. Haal nog een laatste maal overgebleven onkruiden uit de border. Zo maak je meteen een goede start in het voorjaar. Het najaar is de ideale periode om te bekalken. Kalk verhoogt niet alleen de pH, het is ook een bodemverbeterend middel dat de bodemstructuur positief beïnvloedt en zorgt voor een betere opname van voedingselementen door de planten. Meststoffen worden nu niet toegediend (zie verder in het hoofdstuk hierover) en mogen trouwens nooit samen met kalk gegeven worden. Kalk blokkeert de opname van elementen zoals fosfor of kalium door de wortels van de plant.

Omdat eenjarigen geen overwinteringsknoppen hebben en hun levenscyclus ten einde is, mogen de resten van deze planten wel verwijderd worden.

Groenblijvende vaste planten zoals Vinca, Carex, Festuca,… hoeven nooit gemaaid te worden, deze kan je in het voorjaar wel wat opruimen door met een hark of met de hand de minder mooie delen weg te ‘kammen’.

gunnera winterbescherming Misschien heb je ook enkele vaste planten die niet honderd procent winterhard zijn? Sommige planten zoals Gunnera of Acanthus durven het al eens laten afweten bij langdurige temperaturen onder het vriespunt. Deze kan je best afdekken met een laag droge bladeren of snoeisel van coniferen. Bij Gunnera kan je het eigen blad gebruiken als afdeklaag in combinatie met stro. Acanthus kan dan weer worden afgedekt met een deken. Op deze manier zal hij zijn blad behouden en bloeit hij volgend jaar.

Bemesten kan je beter uitstellen tot het voorjaar. Wanneer de planten nu nog groeischeuten zouden aanmaken dankzij de meststof, dan is de kans op vorstschade groot omdat ze niet genoeg tijd gehad hebben om voldoende af te rijpen.

Ook wat betreft het toevoegen van compost is het opletten geblazen. Als hier veel grasmaaisel of keukenafval (lees: stikstof) in verwerkt zit, dan is hij vaak te voedselrijk.