Het milde klimaat verstoort het ecosysteem

De hazelmuis in winterslaap De zachte temperaturen deze maand zijn je zeker niet ontgaan: na een korte vorstperiode begin de winter, zagen we het kwik niet meer onder 0 gaan. En dit fenomeen zien we over grote delen van Europa, waar op sommige plaatsen makkelijk 20 graden wordt gehaald. Ongebruikelijk voor de maand januari. De natuur geraakt ontregelt en dit heeft grote gevolgen voor plant en dier. Hoe problematisch is dit voor de natuur?

Slaap slim, overleef de winter

De winter zoals we hem ooit kenden, werd voornamelijk gekenmerkt door sneeuw en koude temperaturen. Hoewel deze omstandigheden voor grote dieren nog wel leefbaar zijn, hebben kleine dieren het moeilijk hun lichaamstemperatuur op peil te houden. Denk maar aan kleine zoogdieren zoals vleermuizen, egels en muizen als de eikel- en hazelmuis. Ook onder de insecten zien we heel wat soorten die van dit dutje gebruik maken zoals de citroenvlinder en de dagpauwoog. Koudbloedige dieren zoals kikkers zijn zelfs genoodzaakt om in winterrust te gaan. Om zich beter te beschermen tegen de koude temperaturen en gevaarlijke weersomstandigheden, doen ze een winterslaapje, waarbij hun metabolisme en energieverbruik gaat dalen.

Vroegtijdig ontwaken

Help amfibieën door de winter Dieren in winterslaap verteren geleidelijk hun opgeslagen najaarsvet. Zodra ze actief worden, stijgt hun vetverbranding en neemt de behoefte aan voedsel toe. Gebeurt dit te vroeg, dan is de natuur nog niet in staat om de vroege 'vogels' te voorzien van voedsel. Bovendien bestaat er nog een kans op een late winterprik, wat betekent dat ze niet meer in winterslaap kunnen gaan door een tekort aan vetreserves.

Amfibieën hoeven hiervoor zelfs nog niet in beweging te komen. De milde temperaturen zijn voldoende om de stofwisseling van de koudbloedige diertjes in gang te zetten waardoor sommigen het begin van de lente niet halen. Maar alle kleine beetjes helpen. Houd jouw vijver ijsvrij tijdens de winter, want zelfs bij milde temperaturen kan dit het verschil maken voor de amfibieën die er al in leven. Het vrijhouden van het wateroppervlak zorgt voor voldoende licht voor planten om zuurstof aan te maken. Wat essentieel is voor de amfibieën om niet te stikken door de uitstoot van moerasgassen, die ontstaan bij de afbraak van dood organisch materiaal op de bodem.

En dit zien we nu ook bij tal van insecten zoals bijen, die hun verblijfplaats verlaten op zoek naar nectar terwijl de koningin aan de broed is begonnen. Geen goed nieuws, want de bijen werden deze zomer al hard getroffen door hoornaars en het voedseltekort nu zal ook leiden tot een verminderde overlevingskans. Een uitgeputte hommel gevonden? Zo help je hem terug op krachten komen.

Maar zij zijn niet de enige insecten die ontwaken. De eerste teken zijn ook al gesignaliseerd en veel wandelaars zijn zich hier nog niet van bewust, omdat normaal gesproken de winter geen seizoen is waarop men waakzaam moet zijn voor deze diertjes. Bescherm jezelf en jouw huisdier met deze tips goed.

En wat met planten?

De eerste bloemknoppen ontwaken van de hazelaar Verder leidt dit milde weer tot een vroege bloei van diverse planten en bomen, die kwetsbaar zijn voor een late vorstprik. Zo zien we de eerste knoppen verschijnen op de els en de hazelaar. Als de temperaturen later in het seizoen weer dalen, kunnen deze planten beschadigd raken of zelfs afsterven. Afgestorven bloemknoppen groeien pas het jaar daarop terug waardoor zij niet meer kunnen bijdragen aan de bestuiving in de lente. Dit heeft ook een effect op dieren die afhankelijk zijn van deze planten voor voedsel of nestmateriaal. Voor telers van fruitbomen kan dit leiden tot een vermindering van de oogst komend seizoen.

Blijf vorstgevoelige planten en planten die een eerste groei van bloemknoppen vertonen, beschermen met een vorsthoes en/of gebruik warmtekabels om de wortels warm te houden. Ook planten in de serre kan je extra beschermen met verwarmingselementen.

In het algemeen zorgt het milde weer in januari ervoor dat de natuur haar cyclus verstoord raakt. Dit kan tot gevolg hebben dat veel dieren en planten in moeilijkheden komen. Het is belangrijk dat we dit in de gaten houden en de gevolgen hiervan nauwkeurig opvolgen, om te zorgen dat we zo veel mogelijk kunnen doen om de negatieve gevolgen te beperken.