De zwaluwen zijn terug: voorjaars-acrobatie

Gekwetter in de lucht, snelle flitsen en scheervluchten vlak boven de grond… Zie je een gevorkte staart en sikkelvormige vleugels? Dan is er geen twijfel mogelijk: de zwaluwen zijn terug! Na hun lange tocht uit Zuid-Afrika brengen ze opnieuw een vleugje lente mee.

De zwaluwen zijn terug!

De boerenzwaluw (Hirundo rustica)

De boerenzwaluw herken je meteen aan zijn glanzend metaalblauwe verenkleed en crèmekleurige onderzijde. Zijn keel en voorhoofd kleuren roodbruin, en langs zijn lange, gevorkte staart lopen witte vlekjes. Bij het vrouwtje zijn de buitenste staartpennen iets korter en haar kleuren wat matter.

Ouderparen keren vaak terug naar hun vertrouwde nestplek. Ze bouwen hun nest onder een afdak, brug of het liefst onder het dak van een afgesloten schuur. Zo'n komvormig nest, open aan de bovenkant, wordt met vochtige aarde en speeksel stevig tegen een houten dwarsligger geplakt. Stro en haar maken het bouwwerk steviger, en de binnenkant wordt gezellig bekleed met veertjes en haartjes. Tijdens de nestbouw zie je boerenzwaluwen zelden op de grond, behalve dan om nestmateriaal te verzamelen.

In het nest worden drie tot zes glanzend witte, licht gespikkelde eitjes gelegd. Het vrouwtje broedt ze uit, en na zo’n 14 tot 16 dagen komt er leven in de brouwerij. Beide ouders vliegen nu onafgebroken heen en weer om hun jongen van voedsel te voorzien - insecten die ze behendig uit de lucht plukken. Drie weken later wagen de jonge zwaluwen hun eerste vlucht. Ze zijn nog kleiner en valer dan hun ouders, en breken daarmee aan in een spannende tijd vol uitdagingen. Ze blijven in de buurt, worden nog gevoerd tijdens de vlucht en leren ondertussen de fijne kneepjes van de jacht. Zelfs drinken gebeurt vliegend!

Met wat geluk brengt een ouderpaar in een goed seizoen tot drie nesten groot. In de herfst verzamelen boerenzwaluwen zich in indrukwekkende groepen van honderden vogels, klaar om samen naar hun winterverblijf in Zuidelijk Afrika te vertrekken.

De huiszwaluw (Delichon urbica)

Ook de huiszwaluw overwintert in Afrika, maar keert pas twee tot drie weken na de boerenzwaluw terug naar ons land. Je herkent hem makkelijk: hij heeft een opvallend witte stuit, een kortere staart en mist de rode keel en het rode voorhoofd van zijn grotere neef.

Deze kleinere acrobaat, met zijn glanzend blauwzwarte rug en zuiver witte buik tot aan de snavel, bouwt zijn nest vooral aan de buitenkant van gebouwen. Het komvormige nest, gemaakt van modder en plantenvezels, is bijna volledig gesloten, met alleen een kleine opening net onder de dakrand. Huiszwaluwen broeden vaak in groepen, en in elk nest worden vier tot vijf glanzend witte eitjes gelegd. Het vrouwtje broedt ze in 13 tot 19 dagen uit. Na zo’n drie weken verlaten de jongen het nest en maken ze hun eerste vlucht. Een huiszwaluwkoppel kan per seizoen twee tot drie nesten grootbrengen.

Zwaluwnesten veroorzaken soms overlast, vooral door de uitwerpselen onder het nest. Gelukkig is dat eenvoudig op te lossen met een opvangplankje onder het nest. Heb je een schuur of een gevel met een mooie oversteek, maar nog geen zwaluwen? Dan kun je prefab zwaluwnesten ophangen. Zo’n kunstnest lijkt voor de zwaluw op een verlaten nest, en vaak wordt het al snel opgeknapt en opnieuw gebruikt. Ook huismussen (Passer domesticus) maken graag gebruik van oude zwaluwnesten - een extra reden om je gevel of schuur vogelvriendelijk te maken!

Gierzwaluw (Apus Apus)

De gierzwaluw is een echte luchtreiziger en keert, net als de boeren- en huiszwaluw, elk voorjaar terug uit Afrika. Meestal duiken ze begin mei op, iets later dan de andere zwaluwen. Hij hoort bij een aparte familie, en dat merk je ook meteen aan zijn sierlijke sikkelvormige vleugels en zijn luid, schel geroep hoog in de lucht.

Met zijn donkerbruine verenkleed - dat in de vlucht bijna zwart lijkt en korte, gevorkte staart, scheert de gierzwaluw razendsnel door de lucht. Hij leeft vrijwel volledig in de lucht: eten, drinken, slapen, zelfs paren gebeurt vliegend. Alleen om te broeden maken ze een uitzondering.

Gierzwaluwen kiezen vaak voor hoge gebouwen of kerktorens om hun nesten te bouwen, liefst onder dakranden of in spleten en kieren. Ze gebruiken weinig materiaal: wat donsveertjes, pluisjes of stukjes gras worden tijdens de vlucht verzameld en met speeksel aaneengekleefd. In zo’n eenvoudig nest legt het vrouwtje meestal twee tot drie witte eitjes, die samen door beide ouders worden uitgebroed. Na een dikke drie weken komen de jongen uit, en na nog eens zes weken zijn ze klaar voor hun eerste spectaculaire luchtdoop.

Omdat gebouwen steeds beter geïsoleerd worden en kieren verdwijnen, vinden gierzwaluwen moeilijker geschikte nestplaatsen. Gelukkig kan je ze helpen: speciale gierzwaluwkasten of neststenen bieden hen een veilig onderkomen. Een kleine moeite, die beloond wordt met het zomerse spektakel van jodelende gierzwaluwen hoog boven je huis!