Kruidnagelboom: herkomst, naam, gebruik in de keuken

Clove tree (Engels)
Clou des girofles (Frans)
Gewürznelkenbaum (Duits)

Myrtaceae -mirtefamilie

Iedereen kent wel kruidnagelen, waarmee we gemalen of in zijn geheel vis-en vleesgerechten en kerstgebak pittig kruiden. Een sinasappel waar kruidnagelen in geprikt zijn en die men ophangt of naast de verwarming legt, geeft een kruidige, frisse geur aan een huiskamer of WC.

Kruidnagelen zijn één van de oudste specerijen ter wereld met een historische betekenis. Zij werden al in de oude Chinese en Indiase literatuur beschreven. Men roemde hen als middel voor een goede adem. Chinese staats-en hofambtenaren mochten bij de keizer slechts in de buurt komen als zij op kruidnagelen gekauwd hadden. Men behandelde met dit kruid ook diarree en bronchitis.

Pas tijdens de bloei van het Romeinse Rijk werden kruidnagelen in Europa bekend.

Tegenwoordig worden zij uit Zanzibar, Madagaskar, Sri Lanka, Tanzania en Brazilië geïmporteerd. Uit Tanzania komt tegenwoordig bijna 80% van de wereldproductie.

Dat kruidnagelen ook als sierraden gebruikt werden blijkt uit de halskettingen die men in de graven van faraonen gevonden heeft.

Herkomst en geschiedenis van de kruidnagelboom

Men neemt aan dat kruidnagelen vanuit de Molukse eilanden door handelaren naar China en India gebracht werden, van daaruit per schip naar Alexandria en Constantinopel. Constantinopel bleef tot in de Middeleeuwen de belangrijkste handelsstad voor kruiden.

Nadat de Portugezen 1522 de Molukse eilanden veroverd hadden, stichten zij hun kruidenmonopolie dat hun later door de Hollanders afgepakt werd. Dat is geen mooi verhaal want de Hollanders vernietigden alle overschotten en dreven zo de prijzen op. Tevens werden veel kruidnagelplantages van de inboorlingen vernietigd. De jonge aanplantingen van de Nederlandse handelscompagnie werden streng bewaakt.

De inheemse producenten ontvingen hoogstens 25 cent per pond, terwijl de handelaren in Europa er drie en vier gulden ontvingen. Een mooi staaltje van uitbuiterij!

In 1770 lukte het een Fransman om kruidnagelplantjes naar Mauritius en Ile de la Réunion te smokkelen en daar te cultiveren. Van daaruit kwamen zij in Zanzibar en Madagaskar terecht.

Net als nootmuskaatbomen gedijen de kruidnagelbomen het beste in tropisch zeeklimaat.

Tegenwoordig is Indonesië de grootste producent. De helft daarvan gaat naar de inheemse tabaksindustrie, waar kruidnagelen in sigaretten verwerkt worden. Deze ‘kreteks’ bevatten etherische kruidnagelolie en knetteren wanneer ze worden aangestoken.

Plantkenmerken van de Syzygium

De altijd groene kruidnagelboom wordt 12 tot 15 m hoog. Op de plantages houdt men hem op 5 -6 m. Hij heeft een piramidevormige kroon. De donkergroene, langwerpige bladeren zijn ca. 12 cm lang. De bloemen ontwikkelen zich aan de toppen van de takken in kleine trossen. Het zijn felrode bloemknoppen die als schijnschermen aan de takpunten staan. Zij hebben een dikke, steelachtig gevormde vruchtknoop. Deze heeft aan de bovenkant vier kelkbladeren met een kogelachtig hoofdje. Zodra de gesloten groene bloemknoppen beginnen te verkleuren, worden zij handmatig geplukt of met bamboestokken afgeslagen.

Daarna worden de knoppen op een mat uitgespreid en in de zon gedroogd. Daarbij kleuren de bloemknoppen roodachtig bruin tot donkerbruin. Zij verliezen daarbij het grootste gedeelte van hun vocht.

Goede kruidnagelen geven een beetje olie af, wanneer men er met een vingernagel op drukt.

Kruidnagelen hebben een karakteristiek aroma en smaken vurig kruidig.

De kruidnagelboom groeit erg langzaam. Hij levert pas kruidnagelen vanaf zijn 6e jaar. Daarna kan de oogst wel 100 jaar doorgaan

Naamgeving

De betekenis van het woord kruidnagel ligt voor de hand. De bloemknoppen lijken op nagels. Het Engelse woord clove is afgeleid van het Latijnse clavus wat nagel betekent. Het Duitse woord Nelke heeft zich vanuit het middeleeuwse Nägelein ontwikkeld.

Gebruik van kruidnagel in de keuken

Kruidnagelen worden gebruikt voor vlees-en visgerechten en gebak, vooral kruidkoek. Met kruidnagelen kruiden wij glühwein, compote, likeur, marinade, groente (rodekool), in azijn ingelegde vruchten, soepen en sausen.

Medicinaal

Kruidnagelproducten worden gebruikt tegen schimmelinfecties, schaafwonden, acne, artritis, zweren, tand-en kiespijn, ontstoken tandvlees, reumatische klachten, darmaandoeningen, griep en verkoudheid.

Cosmetisch

De etherische kruidnagelolie is een belangrijk product voor de parfum-en cosmeticaindustrie.

Kruidnagel tegen insecten

Met kruidnagelen die je in een sinasappel prikt, kun je je slaapkamer muggenvrij houden. Zo houd je ook motten, mieren, zilvervisjes en muizen op een afstand.